Zachowek – co musisz wiedzieć o ochronie spadkowej najbliższej rodziny

Kto może otrzymać zachowek?

Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, prawo do zachowku mają:

• dzieci i wnuki zmarłego (zstępni),
• małżonek,
• rodzice (ale tylko jeśli zmarły nie miał dzieci).

Wszystkie te osoby muszą być tymi, które dziedziczyłyby z ustawy.

Ile wynosi zachowek?

Wysokość zachowku, według art. 991 § 1 k.c., zależy od statusu osoby uprawnionej, przy czym:

• Osoby trwale niezdolne do pracy i małoletnie otrzymują 2/3 tego, co dostałyby przy dziedziczeniu ustawowym,
• Pozostałe osoby otrzymują 1/2 tej wartości.

Na przykład: Jeśli przy dziedziczeniu ustawowym dziecko spadkodawcy otrzymałoby 100 000 zł, to jego zachowek wyniesie 50 000 zł, a jeśli jest niepełnosprawne lub małoletnie- 66 667 zł.

Jak oblicza się zachowek?

Zgodnie z art. 993 § 1 k.c., przy obliczaniu zachowku:

• nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń
• dolicza się darowizny i zapisy windykacyjne

Według art. 994 k.c. nie wlicza się:

• drobnych, zwyczajowo przyjętych darowizn
• darowizn sprzed ponad 10 lat (z wyjątkiem darowizn dla spadkobierców i uprawnionych do zachowku)
• darowizn dla zstępnych dokonanych przed ich urodzeniem (z wyjątkiem darowizn na 300 dni przed urodzeniem)
• darowizn dla małżonka sprzed ślubu

Kto płaci zachowek?

Zgodnie z art. 991 § 2 k.c., za wypłatę zachowku odpowiadają kolejno:

1. Spadkobiercy
2. Zapisobiercy windykacyjni (art. 999 k.c.)
3. Osoby, które otrzymały darowizny (art. 1000 k.c.)
4. Fundacja rodzinna i jej beneficjenci

Nowe ułatwienia dla zobowiązanych do zapłaty zachowku

Od maja 2023 roku, zgodnie z art. 997¹ k.c., osoba zobowiązana do zapłaty zachowku może wnioskować do sądu o:

• rozłożenie płatności na raty (maksymalnie na 5 lat, w wyjątkowych przypadkach na 10 lat)
• odroczenie terminu płatności
• w szczególnych sytuacjach – zmniejszenie kwoty zachowku

Fundacja rodzinna a zachowek

Nowelizacja z 2023 roku wprowadziła w art. 993 § 2 i 3 k.c. przepisy dotyczące fundacji rodzinnej. Przy obliczaniu zachowku uwzględnia się:

• fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę
• mienie związane z rozwiązaniem fundacji rodzinnej

Art. 994¹ k.c. wprowadza jednak ograniczenia dotyczące funduszu założycielskiego wniesionego ponad 10 lat przed otwarciem spadku.

Kiedy trzeba zgłosić się po zachowek?

Roszczenie o zachowek przedawnia się po 5 latach:

• od ogłoszenia testamentu (w przypadku roszczeń wobec spadkobierców)
• od otwarcia spadku (w przypadku roszczeń wobec innych zobowiązanych)

Praktyczna rada

Jeśli jesteś uprawniony do zachowku, nie zwlekaj ze zgłoszeniem swoich praw. Ze względu na skomplikowane obliczenia i terminy przedawnienia, warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże obliczyć należną kwotę i przeprowadzi przez całą procedurę.