Domniemanie i zaprzeczenia ojcostwa

1. Domniemanie ojcostwa

Domniemanie ojcostwa jest istotnym elementem polskiego prawa rodzinnego. Jego podstawową funkcją jest uproszczenie procedur ustalenia ojcostwa dziecka pochodzącego z małżeństwa. Wskazać bowiem należy, iż w przypadku gdy dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego i nie działa domniemanie ojcostwa, ojciec dziecka musi złożyć odpowiednie oświadczenie o uznaniu ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Domniemanie ojcostwa działa automatycznie w momencie narodzin dziecka, co oznacza, że mąż matki nie musi podejmować żadnych działań, aby zostać uznanym za ojca.

2. Zaprzeczenie ojcostwa

Domniemanie ojcostwa można obalić. Służy temu formalna procedura zaprzeczenia ojcostwa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zaprzeczenie ojcostwa wymaga wytoczenia powództwa przed sądem rodzinnym. To sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wydaje wyrok, w którym ustala, że dana osoba nie jest dzieckiem domniemanego ojca. Warto w tym miejscu wskazać, iż w postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa sąd nie ustala kto jest biologicznym ojcem dziecka. Odbywa się to w odrębnej procedurze uznania dziecka lub ustalenia ojcostwa.

Zgodnie z tym przepisem, mąż matki może wnieść powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, jeśli nie jest biologicznym ojcem dziecka. W praktyce oznacza to, że mężczyzna musi wykazać, że nie jest ojcem dziecka, co często wymaga przeprowadzenia badań DNA.

3. Osoby uprawnione

W postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa, uprawnienia do wniesienia powództwa przysługują:

1. Domniemanemu ojcu – głównemu zainteresowanemu, który ma wątpliwości co do swojego ojcostwa.
2. Matce dziecka – w sytuacji, gdy chce potwierdzić, że mąż nie jest biologicznym ojcem.
3. Dziecku – które po osiągnięciu pełnoletności może samodzielnie złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa.

Kodeks przewiduje termin w którym można złożyć takie powództwo. Wynosi on 1 rok od momentu, w którym osoba uprawniona dowiedziała się o okoliczności uzasadniającej zaprzeczenie ojcostwa.

4. Dowody w postępowaniu

Osoba składająca pozew o zaprzeczenie ojcostwa musi przedstawić odpowiednie dowody, które potwierdzą, że domniemany ojciec nie jest biologicznym ojcem dziecka. Mogą to być:

• Wyniki badań DNA,
• Świadectwa medyczne,
• Inne dowody potwierdzające biologiczne ojcostwo.

5. Interes dziecka

Podczas postępowania sądowego, niezależnie od tego, kto składa pozew, sąd zawsze bierze pod uwagę dobro dziecka. Zgodnie z art. 3 Kodeksu rodzinnego, podstawowym celem wszelkich działań dotyczących dzieci jest ich dobro. Sąd, rozpatrując sprawę, będzie miał na uwadze nie tylko kwestie biologiczne, ale także stabilność sytuacji prawnej dziecka.

6. Wyjątek

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę. Jest to logiczną konsekwencją mechanizmów rządzących technikami wspomaganej prokreacji.

7. Wyrok TK

Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z dnia 12 marca 2025 r. sygn. akt SK 80/22, orzekł, że art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w części dotyczącej terminu na wniesienie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami ochrony praw człowieka. TK uznał przepis art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w części obejmującej słowa „ nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności” jest niezgodny z art. 30 w związku z art. 47 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W praktyce skutkiem wyroku będzie możliwość wniesienia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez domniemanego ojca nawet po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości.